En dous meses cumpriranse dous anos do acordo da Comisión de Cultura do Parlamento Galego no que se aprobaba iniciar as xestións para a restauración das pinturas murais da igrexa de San Vicenzo dos Vilares en Guitiriz (S.XII), acordo que incluía convocar ás partes (Igrexa, Concello e Deputación de Lugo) desde a Xunta de Galicia para ver o xeito de iniciar o proceso de recuperación destas valiosas pinturas ao fresco do século XVI.
Casi dous anos despois, estamos aínda no punto de partida, esta mesma semana nunha reunión coa Alcaldesa de Guitiriz, esta seguía sin ter noticias ao respecto. O mesmo acontece coa diócese de Mondoñedo-Ferrol e coa Deputación de Lugo.
O texto do acordo foi o que sigue:
“O Parlamento de Galicia insta á Xunta de Galicia a: 1. Avaliar o estudo técnico en proceso de elaboración unha vez rematado, para estudar tanto o estado de conservación dos frescos situados nas igrexas parroquiais dos Vilares e Labrada (Guitiriz) e as medidas a adoptar para frear o seu deterioro e garantir a súa conservación. 2. Abrir un espazo de diálogo co Arzobispado, o Concello de Guitiriz e a Deputación de Lugo para acometer as actuacións de consolidación e restauración que sexan precisas.”
Nestes 22 meses, os frescos dos Vilares pasaron a formar parte da listaxe da vergoña, a Lista Roja del Patrimonio do Estado, dos bens patrimoniais con alto risco de desaparición. Así nos foi comunicado polo comité científico da Asociación Hispania Nostra, responsábel da avaliación do estado do patrimonio:
Estimado Sr. Tenreiro (Presidente de la Asociación Socio-Cultural Lareira de soños): Desde el equipo de Lista Roja del Patrimonio de la Asociación Hispania Nostra nos ponemos de nuevo en contacto con usted para comunicarle que tras estudiar la información que nos ha suministrado sobre los Frescos de la Iglesia de Os Vilares, el Comité Científico ha comprobado que, dadas sus relevantes características, este caso cumple los requisitos necesarios para ser incluido en la Lista Roja del Patrimonio. Puede consultar la ficha del bien en la web de Lista Roja.
Os frescos, descubertos nunhas obras de mellora da igrexa en 1991 sendo párroco o actual deán da catedral de Compostela, Segundo Pérez, levan 27 anos sen ningún tipo de actuación para a súa protección, co paulatino deterioro polas humidades, o paso do tempo, os rozamentos dos bancos da igrexa, etc…
O profesor Monterroso Montero realizou un exhaustivo estudo en 1992 publicado no n°8 dos Cadernos de estudos mindonienses que serviu de base para posteriores investigacións destas obras de arte por parte de historiadores e restauradores. Da autoría dos Mestres de Parga e de Nogueira, os catro murais da nave máis antiga da igrexa representan paisaxes, a imposición da casulla de San Ildefonso (temática única en Galiza), o enterro co conde Orgaz e o Criato Matamouros. Un conxunto único e de alta calidade artística segundo os expertos.
A pouco máis dun ano dos grandes dispendios en gastos do Xacobeo 2021 (o Camiño tamén pasa por Guitiriz), é lamentábel o pasotismo da Xunta de Galicia, que despois de cinco anos de reclamacións da Asociación Socio-Cultural Lareira de soños dos Vilares con reunións, redacción de anteproxecto, edición de dípticos e spots audiovisuais, xornadas nun mestrado da UDC (Facultade de Humanidades), paneis na igrexa, artigos e iniciativas no Parlamento Galego, Valedor do Pobo e estudos de profesionais ou visitas de diferentes políticos, un patrimonio desta importancia siga camiño da desaparición definitiva diante do silencio cómplice das administracións, principalmente da Xunta de Galicia e da súa Dirección Xeral de Patrimonio.
Os frescos dos Vilares, de estilo gótico hispano-flamenco, son máis importantes da Terra Chá e ten elementos únicos dentro desta clase de obras en toda Galicia cuxa recuperación pode ser ademais da salvación dun ben cultural de alto valor, un valor engadido para o rural chairego e un plus na atracción de visitantes na zona que complemente os numerosos atractivos naturais, etnográficos e patrimoniais existentes para sumar na creación de activos económicos e de emprego vinculados ao sector turístico, cultural e de servizos.
O lamentábel deterioro e degradación das pinturas a pesares da insistencia e informacións elaboradas desde a Lareira de soños alertando do estado dos frescos non ten motivado a sensibilidade de Patrimonio da Xunta, máis motivado por priorizar restauracións en elementos menos importantes en función da cor política ou da repercusión mediática que fundamentar as actuacións por valoracións obxetivas de necesidade, urxencia e valor real do elemento patrimonial nunha posición absolutamente clientelar e de desprezo ao patrimonio do noso rural co silencio colaborativo até hoxe do Concello, Deputación e Igrexa, actitudes que a nova Alcaldesa de Guitiriz Marisol Morandeira comprometeu mudar e que agardamos nos vindeiros días acadar tamén da diócese e do organismo provincial e acadar deste xeito poder levar a bo fin tan importante actuación e recuperar para o conxunto do pobo unha parte tan importante do noso pasado.
Desde a Asociación Lareira de soños seguiremos a insistir na importancia desta necesaria e cada día máis urxente actuación creando sinerxias e demandando ás administracións que se poñan a traballar para salvar definitivamente as pinturas, pois son os FRESCOS DOS VILARES/V SÉCULOS DE NÓS. Salvemos os Frescos dos Vilares!!
